Η οστεοπόρωση αποτελεί ένα σημαντικό πρόβλημα υγείας με κοινωνικό-οικονομικές προεκτάσεις. Λόγω του αυξανόμενου αριθμού γυναικών που βρίσκονται σε εμμηνόπαυση ο αντίκτυπος και τα αποτελέσματα της νόσου έχουν γίνει καλύτερα κατανοητά και έχουν μελετηθεί εις βάθος τα τελευταία χρόνια. Είναι σκόπιμο να δώσουμε τον ορισμό της, ώστε να κατανοήσουμε τη φύση της: η οστεοπόρωση είναι μία μεταβολική ασθένεια των οστών στην οποία η ποσότητα της οστικής μάζας μειώνεται και παράλληλα εξασθενεί η δομική ακεραιότητα του οστού. Γίνεται πιο πορώδες, λεπτό και αδύναμο, άρα πιο επιρρεπές στο να υποστεί κάταγμα. Υπάρχει διαταραχή, τόσο της πυκνότητας, όσο και της μικροαρχιτεκτονικής δομής του οστού.
Η αιτιολογία της οστεοπόρωσης είναι πολυπαραγοντική. Ο οστίτης ιστός είναι ένας ζωντανός ιστός, ο οποίος ανανεώνεται συνεχώς. Ανά πάσα στιγμή έχουμε παραγωγή νέου
οστού και απορρόφηση του παλιού. Κάθε αιτία που προκαλεί αυξημένη απορρόφηση ή μειωμένη παραγωγή μπορεί να οδηγήσει σε οστεοπόρωση. Πολύ σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει την εμφάνιση της οστεοπόρωσης είναι η κορυφαία οστική μάζα (ΚΟΜ), δηλαδή η μέγιστη τιμή οστικής μάζας που επιτυγχάνει ένας άνθρωπος κατά τη διάρκεια της ζωής του. Στις γυναίκες συμβαίνει μεταξύ 20 και 25 ετών και στους άνδρες μεταξύ 25 και 30. Μετά από αυτή την ηλικία η οστική μάζα αρχίζει να μειώνεται. Η τιμή της ΚΟΜ κάθε ανθρώπου εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την κληρονομικότητα, αλλά και το σωματότυπο, τη διατροφή, τη γυμναστική, ορμονικούς παράγοντες, διάφορα νοσήματα. Η επίτευξη υψηλής ΚΟΜ σχεδόν αποκλείει την πιθανότητα εμφάνισης οστεοπόρωσης.
Η ιδιοπαθής οστεοπόρωση διακρίνεται σε μετεμμηνοπαυσιακή που αφορά αποκλειστικά τις γυναίκες και γεροντική, πάλι συχνότερα στις γυναίκες με συχνότητα σε σχέση
με τους άνδρες 3/1. Η «προτίμηση» αυτή της οστεοπόρωσης στις γυναίκες οφείλεται στη χαμηλότερη και σε μικρότερη ηλικία ΚΟΜ που επιτυγχάνουν και στον αυξημένο ρυθμό οστικής απώλειας μετά την εμμηνόπαυση. Παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση οστεοπόρωσης είναι οι εξής:
1. Σωματότυπος (γυναίκες ανοικτόχρωμες, ψηλές, αδύνατες κινδυνεύουν περισσότερο).
2. Διατροφή. Απαραίτητη η επαρκής πρόσληψη ασβεστίου.
3. Ορμονικοί παράγοντες. Υποθυρεοειδισμός, νεανικός σακχαρώδης διαβήτης αλλά και διαταραχές των γεννητικών ορμονών προδιαθέτουν στην εμφάνιση της οστεοπόρωσης.
4. Η τιμή της κορυφαίας οστικής μάζας.
5. Η λήψη φαρμάκων (π.χ. κορτικοστεροειδή).
ΜΕΤΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΙΑΚΗ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ
Η μετεμμηνοπαυσιακή οστεοπόρωση μπορεί να εμφανισθεί έως και 15 χρόνια μετά την εμμηνόπαυση. Επιπρόσθετοι παράγοντες κινδύνου είναι η πρόωρη εμμηνόπαυση
(πριν το 40ο έτος), δίαιτα πτωχή σε ασβέστιο και πλούσια σε αλάτι και πρωτεΐνες, καθιστική ζωή, κατάχρηση στον καφέ, αλκοόλ, καθώς και το κάπνισμα.
ΓΕΡΟΝΤΙΚΗ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ
Η γεροντική οστεοπόρωση εμφανίζεται μετά την ηλικία των 70 και προσβάλλει τις γυναίκες τρεις φορές συχνότερα από τους άνδρες.
Η οστεοπόρωση είναι ύπουλη νόσος καθώς είναι εντελώς ασυμπτωματική. Σε αντίθεση με την κοινή αντίληψη, είναι εντελώς ανώδυνη πάθηση και η διάγνωσή της δεν γίνεται με μία απλή ακτινογραφία. Δυστυχώς συχνά η διάγνωση γίνεται με την εμφάνιση των επιπλοκών της. Πρώτη επιπλοκή είναι τα σπονδυλικά κατάγματα, δηλαδή συμπιεστικά κατάγματα των σπονδυλικών σωμάτων της θωρακικής και οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης με αποτέλεσμα κύφωση (καμπούρα), ραχιαλγία (πόνο στην πλάτη) και απώλεια αναστήματος. Ο πόνος δηλαδή είναι αποτέλεσμα των επιπλοκών και όχι αυτής καθεαυτής της νόσου.
Έκτος από τα σπονδυλικά κατάγματα οι πάσχοντες έχουν αυξημένες πιθανότητες να υποστούν και κατάγματα στην πηχεοκαρπική άρθρωση (στον καρπό). Αν και επώδυνα, τα σπονδυλικά κατάγματα δεν είναι επικίνδυνα. Ο μεγάλος κίνδυνος της οστεοπόρωσης βρίσκεται στην αυξημένη πιθανότητα κατάγματος του ισχίου. Τα κατάγματα αυτά χρειάζονται χειρουργική αποκατάσταση, αλλιώς καθιστούν τον πάσχοντα κλινήρη. Λαμβάνοντας υπόψιν ότι συνήθως πρόκειται για ηλικιωμένους ασθενείς με παθολογικά και καρδιολογικά προβλήματα, μία χειρουργική επέμβαση εγκυμονεί κινδύνους, ενώ και η απόφαση να μην χειρουργηθούν οι ασθενείς είναι πρακτικά καταδικαστική.
Είναι κρίμα να μην εξετάζονται, ειδικά οι γυναίκες, προληπτικά, προκειμένου να γίνει διάγνωση σε πρώιμα στάδια και με φαρμακευτική αγωγή να μειωθούν οι πιθανότητες
εμφάνισης επιπλοκών. Πόσο μάλλον, όταν η εξέταση είναι γρήγορη, ανώδυνη, ενώ η ακτινοβολία που προσλαμβάνουν είναι μικρή. Η εξέταση (DEXA) γίνεται σε ακτινολογικά εργαστήρια και διευκρινίζει αν ένας ασθενής πάσχει από οστεοπόρωση ή όχι. Από εκεί και πέρα, ο γιατρός θα χρειαστεί και κάποιες πιο εξειδικευμένες εξετάσεις αίματος και ούρων, ώστε να καθορίσει το χαρακτήρα της πάθησης στο συγκεκριμένο ασθενή και να προτείνει την καταλληλότερη αγωγή.
Η οστεοπόρωση δε θεραπεύεται, ο γιατρός όμως έχει αρκετά φάρμακα στη φαρέτρα του ώστε να αναχαιτίσει την εξέλιξή της και σε πολλές περιπτώσεις ακόμα και να αναστρέψει κάπως την πορεία της. Πρωταρχικό ρόλο στον αντιμετώπιση παίζει η πρόληψη. Η επαρκής πρόσληψη ασβεστίου σε συνδυασμό με γυμναστική μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης οστεοπορωτικών καταγμάτων.
Τα οστεοπορωτικά κατάγματα έχουν αντίκτυπο τόσο οικονομικό καθώς η νοσηλεία και η χειρουργική αποκατάσταση των καταγμάτων του ισχίου επιβαρύνουν σημαντικά το
εθνικό σύστημα υγείας, όσο και κοινωνικό. Οι ηλικιωμένοι οι οποίοι χειρουργούνται χρειάζονται μακροχρόνια φροντίδα, ένα βάρος το οποίο επωμίζεται η οικογένεια ή οι κοινωνικές δομές του κράτους. Αν θα πρέπει να μείνει ένα μήνυμα από τη σύντομη αυτή αναφορά στο πολύ σημαντικό πρόβλημα της οστεοπόρωσης, αυτό είναι η σημασία της πρόληψης και της έγκαιρης έναρξης αγωγής, ώστε να μειωθεί η πιθανότητα εμφάνισης των επιπλοκών.
Χάρης Νικολάου
Χειρουργός Ορθοπεδικός
