Δεν ήταν ένα απλό ταξίδι έρευνας, αλλά μία εμπειρία μύησης. Η Πανδώρα Δουρμίση, απόφοιτος της Αρχιτεκτονικής Σχολής μας αφηγείται την γοητευτική περιπέτεια εξερεύνησης που της χάρισε η υποτροφία του Ιδρύματος Marc de Montalembert για το 2013.
Σπούδασα Αρχιτεκτονική στη Θεσσαλονίκη. Αποφοίτησα το 2012. Η διπλωματική μου έχει σχέση με τον πηλό («Κατοικία με πηλό»). Για την υποτροφία ακολούθησα την τυπική διαδικασία: είδα την ανάρτηση σ’ ένα website, υπέβαλα όπως ζητούσαν χειρόγραφη αίτηση και περίληψη του project μου «Αρχιτεκτονική με πηλό στα Δυτικά Βαλκάνια» και μετά το ξέχασα. Όταν έμαθα ότι είχα κερδίσει πέταξα από τη χαρά μου! Αμέσως άρχισα να οργανώνω στο μυαλό μου το ταξίδι, τις διαδρομές, την έρευνα, τον οικονομικό προϋπολογισμό – η υποτροφία ήταν 7.000 ευρώ και μου επέτρεψε να ταξιδέψω για πέντε μήνες περίπου φωτογραφίζοντας και μελετώντας πήλινα σπίτια στις βαλκανικές χώρες Αλβανία, Μαυροβούνιο, Βοσνία, Ερζεγοβίνη και Κροατία. Στόχος μου ήταν να εντοπίσω και να μελετήσω την εφαρμογή του πηλού στην αρχιτεκτονική σε όλες τις φάσεις: εξέλιξη, εξάπλωση και σταδιακά μείωση έως εξαφάνιση.
Ήταν μια δυνατή εμπειρία. Αυτό που έκανε ενδιαφέρον και ξεχωριστό το ταξίδι μου ήταν ότι δεν περιορίστηκα στις πρωτεύουσες, αλλά επισκέφθηκα πολλά μικρά χωριά
κι έτσι βρέθηκα σε απίθανα μέρη, σε απομονωμένα χωριά χωρίς συγκοινωνία, χωρίς ανέσεις, ακόμα και σε μουσουλμανικό περιβάλλον. Πολλές φορές αναμετρήθηκα
με τον εαυτό μου, με τις αντοχές και το θάρρος μου. Αν και ακούγεται δύσκολο, ήταν συναρπαστικό! Σε κάθε χώρα γνώρισα αρχιτέκτονες, ακαδημαϊκούς και ντόπιους.
Φωτογράφιζα και ρωτούσα. Διαπίστωσα ότι τα πήλινα σπίτια προσαρμόζονται στις γεωγραφικές διακυμάνσεις, δείχνουν την πολιτιστική αλληλεπίδραση μεταξύ Ανατολής και Δύσης και ενσωματώνουν τις τοπικές παραδόσεις. Ανακάλυψα τελικά ότι στην περιοχή μας, παρά τις γεωγραφικές και πολιτιστικές διαφορές, είναι περισσότερα τα στοιχεία που έχουμε να μοιράσουμε κι όχι να χωρίσουμε.
Πιστεύω ότι η αρχιτεκτονική είναι κυρίως μια κοινωνική πρακτική. Έτσι προσπάθησα να επεξεργαστώ τις πληροφορίες που είχα κυρίως μέσα από την αλληλεπίδραση με
ντόπιους. Η παραδοσιακή κατασκευή που βασίστηκε σ’ αυτό το ταπεινό υλικό αποτελεί μία αρχιτεκτονική κληρονομιά που βρίσκεται πλέον σε κίνδυνο. Θα ήθελα πάρα πολύ να δημοσιοποιηθούν τα συμπεράσματα αυτά και να γίνουν ευρύτερα γνωστά και να κινητοποιηθούμε ώστε αυτός ο πλούτος να μην εξαφανιστεί, αλλά αντίθετα να αποκατασταθεί και να διατηρηθεί.
To Ίδρυμα Marc de Montalembert δημιουργήθηκε το 1994 από το ζεύγος de Montalembert στη μνήμη του γιού τους και κάθε χρόνο δίνει υποτροφίες σε νέους Μεσογειακών χωρών υποστηρίζοντας την επιθυμία τους να διερευνήσουν επάνω σε θέματα της επιλογής τους, τον πλούτο και την διαφορετικότητα των Μεσογειακών πολιτισμών. Σε συνεργασία με το Εθνικό Ινστιτούτο Ιστορίας της Τέχνης των Παρισίων βραβεύει μελετητές ή ερευνητές που έχουν δημοσιεύσει διατριβές έρευνας υψηλού επιπέδου στον τομέα της Ιστορίας της Τέχνης στη Μεσόγειο.
