Γράφει η Μαριάννα Νικολάου
Στις 19 Φεβρουαρίου 2015 συμπληρώνονται 53 χρόνια από το θάνατο του μεγάλου Έλληνα γιατρού Γεώργιου Παπανικολάου, του ανθρώπου στον οποίο κάθε γυναίκα οφείλει ένα ειλικρινές ευχαριστώ, μια βαθειά ευγνωμοσύνη και απεριόριστο θαυμασμό, αφού χάρη στην αφοσίωσή του, στην επιμονή του και στην ακούραστη και πεισματώδη προσπάθειά του εφευρέθηκε το Τεστ ΠΑΠ.
Πρόκειται για ένα σωτήριο για την υγεία των γυναικών τεστ αφού, εφόσον γίνεται τακτικά, προβλέπει την ανάπτυξη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, ενός είδους καρκίνου με τεράστια θνησιμότητα πριν την επίσημη καθιέρωσή του.
Εκεί έγκειται και η μεγάλη προσφορά του Γεώργιου Παπανικολάου: το τεστ ΠΑΠ είναι ο μόνος τρόπος εντοπισμού των αλλοιώσεων που οφείλονται στον ιό. Σε γυναίκες που δεν ελέγχονται τακτικά με τεστ Παπανικολάου, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας, ο δεύτερος σε συχνότητα καρκίνος στον γυναικείο πληθυσμό, μπορεί να αναπτύσσεται δίχως να γίνει αντιληπτός καθώς δεν ακολουθείται από συμπτώματα. Όταν τα συμπτώματα εμφανιστούν, η νόσος θα βρίσκεται ήδη σε προχωρημένο στάδιο.
Ωστόσο, μόλις το 25%-30% των γυναικών ελέγχονται συστηματικά με ΠΑΠ τεστ. Η πλειονότητα των γυναικών δεν κάνει την εξέταση γιατί είτε δεν γνωρίζει τι είναι, είτε φοβάται, είτε ντρέπεται. Μια τέτοια αμέλεια, εκτός του ότι μπορεί να αποβεί μοιραία, αποτελεί και απαξίωση του μεγάλου δώρου που ο μεγάλος Παπανικολάου χάρισε στις γυναίκες όλου του πλανήτη.
Η έρευνα του Παπανικολάου ενδεχομένως να έμενε στην αφάνεια αν ο ίδιος, απογοητευμένος από την Ελλάδα δεν έφευγε για τη Νέα Υόρκη το 1915. Γεννημένος στην Κύμη Ευβοίας το 1883, τελείωσε την ιατρική του Πανεπιστημίου Αθηνών σε ηλικία μόλις 21 ετών, ενώ διεύρυνε τη μόρφωσή του με την εκμάθηση ξένων γλωσσών, τη φιλοσοφία, τη λογοτεχνία και τη μουσική, που ήταν το μεγάλο του πάθος. Το 1907 πηγαίνει για μετεκπαίδευση στη Γερμανία όπου ασχολείται με τη βιολογία, αφού απορρίπτει σθεναρά την πρόταση του πατέρα του να γίνει στρατιωτικός γιατρός.
Η συμμετοχή του στους Βαλκανικούς πολέμους τον έφερε σε επαφή με την προοπτική της Αμερικής για την οποία αναχώρησε το 1915 αποκαρδιωμένος από την έλλειψη προοπτικής. «Η Ελλάς είναι ένα παμμέγιστο νεκροταφείο επάνω εις το οποίον είναι στημένα τα πέτρινα αγάλματα των αρχαίων σοφών» είχε πει, θυμίζοντάς μας την πικρή αλήθεια ότι η χώρα μας απαξιεί τα παιδιά της και τα ωθεί στην ξενιτιά αν έχουν σκοπό να προοδεύσουν. Και η Αμερική ωστόσο του έδειξε το σκληρό της πρόσωπο, αφού αρχικά αναγκάστηκε να αφήσει τα όνειρά του στην άκρη και να βιοποριστεί ως πωλητής χαλιών και βιολιστής σε εστιατόρια. Ακόμα και όταν το 1925 δημοσίευσε την έρευνά του για τον καρκίνο του τραχήλου, ο επιστημονικός κόσμος της Αμερικής τον περιφρόνησε αποκαλώντας τον «Έλληνα παραμυθά».
Εμπνευσμένος από τα φυλλώματα των δέντρων που πέφτουν το φθινόπωρο και ξαναβγαίνουν την άνοιξη, ο Γεώργιος Παπανικολάου, σκέφτηκε ότι και τα «φυλλώματα» του γυναικείου κόλπου, το κολπικό επίχρισμα δηλαδή, αναδομείται άμεσα, οπότε μπορούσε να το αφαιρέσει και να το εξετάσει. Έτσι, με τη βοήθεια της συζύγου του Μάχης Μαυρογένους, απογόνου της ηρωίδας του 1821 Μαντώ Μαυρογένους, η οποία αποτέλεσε το «πειραματόζωό» του όπως την αποκαλούσε αφού καθημερινά έπαιρνε επίχρισμα από τον κόλπο της για τα πειράματά του, κατάφερε να εντοπίσει τις διαφορές μεταξύ υγιών κυττάρων και κυττάρων με καρκινικές αλλοιώσεις. Ο ίδιος παραδέχθηκε ότι η στιγμή αυτής της ανακάλυψης ήταν η πιο σημαντική στιγμή της καριέρας του.
Χωρίς να χάνει το κουράγιο του πάλεψε για την αναγνώριση που ήρθε τελικά το 1943 και την καθιέρωση του τεστ ΠΑΠ από το 1953 κι έπειτα σταδιακά σε ολόκληρο τον κόσμο. Ο πολυμήχανος Οδυσσέας της επιστήμης δεν επέστρεψε ποτέ μόνιμα στην Ελλάδα παρά μόνο το 1957, οπότε επεχείρησε να δημιουργήσει το ερευνητικό του κέντρο στην Κύμη, μια προσπάθεια που ναυάγησε λόγω γραφειοκρατίας με αποτέλεσμα να αναχωρήσει πλέον οριστικά για την Αμερική.
Αν και ποτέ δεν του απονεμήθηκε το βραβείο Νόμπελ, κατάφερε να μετατρέψει τις στατιστικές θανάτου σε στατιστικές ζωής και αποτελεί παράδειγμα υπομονής, επιμονής, εργατικότητας, αυτοθυσίας και αφοσίωσης στην επιστήμη. Ένας Έλληνας που αξίζει να θαυμάζεις. Ένας γιατρός του οποίου τη συμβουλή πρέπει να ακολουθεί κάθε γυναίκα. Ένας άνθρωπος να μνημονεύεις με ευγνωμοσύνη για το προνόμιο της πρόληψης και το δώρο της ζωής.
ΞΕΡΑΤΕ ΟΤΙ….;
• Η εξέταση είναι απλή, ανώδυνη και παίρνει λιγότερο από 10 λεπτά. Ο γυναικολόγος παίρνει ένα δείγμα κυττάρων τα οποία αποστέλλει στον κυτταρολόγο, προκειμένου να εντοπιστούν αλλοιώσεις στα κύτταρα οι οποίες συνήθως προέρχονται από τον ιό HPV (ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων), τα γνωστά σε όλους κονδυλώματα.
• Οι αλλοιώσεις μπορούν να εξελιχθούν σε καρκίνο μόνον εφόσον δεν εντοπιστούν εγκαίρως με ένα τεστ ΠΑΠ και δεν αντιμετωπιστούν άμεσα.
• Ο ιός HPV έχει 100 και πλέον στελέχη που μπορεί να είναι χαμηλής, μέτριας ή υψηλής επικινδυνότητας και μεταδίδεται κυρίως με τη σεξουαλική επαφή. Σύμφωνα με έρευνες, περίπου το 80% των σεξουαλικά ενεργών γυναικών έρχονται σε επαφή με τον ιό, τουλάχιστον μια φορά στη ζωή τους.
• Αν και οι περισσότερες γυναίκες αναπτύσσουν αντισώματα και καταπολεμούν τις εκδηλώσεις της HPV λοίμωξης, ο ιός μπορεί να παραμείνει στο 20-30% των γυναικών και να δημιουργήσει προκαρκινικές βλάβες. Το 1% αυτών των βλαβών μπορεί να εξελιχθεί σε καρκίνο, αρκετά χρόνια μετά την μόλυνση με HPV αν δεν διαγνωστεί έγκαιρα.
• Πλέον, ο εμβολιασμός γίνεται ανεξάρτητα από την έναρξη ή όχι των σεξουαλικών επαφών και μακροχρόνιες μελέτες διεθνώς έδειξαν ότι προσφέρει έως και 100% προστασία από τους πιο συχνούς ογκογόνους τύπους του ιού HPV, όταν χορηγείται σε έφηβες και πριν την έναρξη της σεξουαλικής τους ζωής. Ωστόσο, δεν αντικαθιστά το τεστ ΠΑΠ.
